تحلیل محتوای کتاب جامعه‌شناسی دوازدهم بر اساس مؤلفه‌های تغییرات اجتماعی

کد مقاله : 1148-NCSSE6

نویسندگان

مریم قدسی *، هانیه اکبرزاده دانشگاه فرهنگیان

چکیده مقاله

در نظام آموزشی ایران که دارای ساختاری متمرکز و متکی بر کتاب‌های درسی است، نحوه بازنمایی مفاهیم بنیادی از جمله «تغییرات اجتماعی» نقش مهمی در شکل‌دهی به نگرش اجتماعی دانش‌آموزان ایفا می‌کند. پژوهش حاضر با هدف تحلیل محتوای کتاب درسی جامعه‌شناسی پایه دوازدهم و بررسی میزان توجه به مؤلفه‌های تغییرات اجتماعی انجام شده است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش از نوع تحلیل محتوای کیفی است. جامعه آماری و نمونه پژوهش کتاب جامعه‌شناسی پایه دوازدهم بوده و کل کتاب به‌صورت سرشماری بررسی شده است. ابزار گردآوری داده‌ها سیاهه تحلیل محتوا بر اساس مقولات استخراج‌شده از ادبیات نظری تغییر اجتماعی بوده است. کدگذاری داده‌ها در سه مرحله باز، محوری و انتخابی انجام گرفت و پایایی کدگذاری از طریق توافق کدگذاران محاسبه شد که ضریب پایایی برابر با 0/86 به‌دست آمد که حاکی از مطلوب بودن پایایی است.یافته‌های پژوهش نشان داد که مفهوم تغییرات اجتماعی در کتاب به‌صورت چندبعدی و در قالب مقولات فرهنگی، هویتی، سیاسی، علمی، دینی، جمعیتی و محیطی بازنمایی شده است. توجه به نقش کنشگران اجتماعی، عاملیت انسانی، فناوری، جهانی‌شدن و دانش انتقادی نیز در متن کتاب مشهود است. دانش‌آموز به‌عنوان کنشگری آگاه، مشارکت‌جو و مسئول معرفی می‌شود.بر اساس نتایج، رویکرد کلی کتاب در راستای تربیت شهروندی فعال و تقویت نگرش انتقادی نسبت به تحولات اجتماعی ارزیابی می‌شود؛ با این حال، به‌منظور افزایش اثربخشی آموزشی پیشنهاد می‌شود محتوای کتاب با بهره‌گیری از زبان ساده‌تر، مثال‌های عینی‌تر و فعالیت‌های یادگیری کاربردی‌تر ارائه شود تا سطح درک دانش‌آموزان از مفاهیم پیچیده تغییرات اجتماعی عمق بیشتری یابد.

کلیدواژه ها

تحلیل محتوای کیفی؛ تغییرات اجتماعی؛ جامعه‌شناسی آموزشی؛ کتاب درسی؛ پایه دوازدهم

وضعیت: پذیرفته شده برای ارسال فایل های ارائه پوستر