| تحلیل جایگاه تفکر انتقادی و چگونگی پرورش آن در برنامه درسی مطالعات اجتماعی پایه چهارم |
| کد مقاله : 1022-NCSSE6 |
| نویسندگان |
|
امیر مرادی *1، محسن کردلو2 1استادیار گروه آموزش علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان، ایران، تهران. 2استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان |
| چکیده مقاله |
| پژوهش حاضر با هدف تحلیل جایگاه تفکر انتقادی و چگونگی پرورش آن در برنامه درسی مطالعات اجتماعی پایه چهارم ابتدایی انجام شد. روش پژوهش کیفی از نوع تحلیل محتوای کیفی اسنادی بود که بر مبنای الگوی آنتروپی شانون انجام شد. جامعه و نمونه پژوهش شامل کل محتوای کتاب درسی مطالعات اجتماعی پایه چهارم (متن، تصاویر و فعالیتها) در سال تحصیلی ۱۴۰۵–۱۴۰۴ بود. واحدهای تحلیل، عبارات، پرسشها و تصاویر مرتبط با مؤلفههای تفکر انتقادی شامل پرسشگری و تحلیل علّی، تحلیل و تفسیر و استدلال، قضاوت و ارزیابی، و حل مسئله و عملگرایی بودند. یافتههای پژوهش که حاصل نتایج تحلیل ۳۱۶ عبارت معنایی بودند نشان داد؛ مؤلفه «حل مسئله و عملگرایی» با فراوانی 31درصد بیشترین سهم را دارد و پس از آن مؤلفههای «پرسشگری و تحلیل علّی» (۲۸ درصد)، «تحلیل و تفسیر و استدلال» (21درصد) و «قضاوت و ارزیابی» (۲۰ درصد) قرار دارند. بنابراین تفکر انتقادی در محتوای کتاب بهصورت ضمنی و درهمتنیده با سایر مفاهیم اجتماعی، تاریخی و جغرافیایی حضور دارد، اما فاقد انسجام نظری و طراحی هدفمند است. در نتیجه، اگرچه کتاب تا حدی زمینهساز پرورش مهارتهای تفکر سطحیتر مانند مشاهده، مقایسه و حل مسئله است، اما در ارتقای مهارتهای عمیقتر استدلال، داوری و بازاندیشی انتقادی ناکافی است. بر این اساس، بازنگری برنامه درسی مطالعات اجتماعی با تأکید بر طراحی فعالیتهای گفتوگومحور و مسئلهمدار و توانمندسازی معلمان برای هدایت فرایندهای فکری دانشآموزان، ضرورتی جدی برای تحقق هدف تربیت عقلانی در دوره ابتدایی است. |
| کلیدواژه ها |
| تفکر انتقادی، تحلیل محتوا، مطالعات اجتماعی، برنامه درسی، پایه چهارم. |
| وضعیت: پذیرفته شده برای ارائه شفاهی |
