| تطبیق دیدگاههای رهاییبخش و گفتوگویی در آموزش مبتنی بر فضای زیسته (علوم اجتماعی و جغرافیا) |
| کد مقاله : 1009-NCSSE6 |
| نویسندگان |
|
علیرضا دویران * دانشیار گروه آموزش جغرافیا دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران Email: a.daviran@cfu.ac.ir |
| چکیده مقاله |
| این پژوهش باهدف بررسی تلفیق اندیشههای رهاییبخش پائولو فریره و کنش گفتمانی یورگن هابرماس در آموزشهای مرتبط با فضای زیست انسانی، بهویژه در حوزههای جغرافیا و علوم اجتماعی، انجام شده است. مبنای فلسفی تحقیق بر این اصل استوار است که نظامهای آموزشی باید از مدلهای سنتی انتقال صرف دانش فاصله گرفته و به سمت پارادایمهای انتقادی و دموکراتیک حرکت کنند. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و مبتنی بر تحلیل محتوای منابع اسنادی و کتابخانهای بود و در این چارچوب، اصول کلیدی هر دو نظریه استخراج شده و با رویکرد تطبیقی، شباهتها و تفاوتهای نظری و کاربردی آنها در آموزش علوم زیست انسانی بررسی گردید. یافتهها نشان داد که آموزشهای مرتبط با فضای زیست انسانی در علوم اجتماعی و جغرافیا، به دلیل ماهیت پیچیده نابرابریهای فضایی و اجتماعی، بستر مناسبی برای بهکارگیری این دو نظریه فراهم میآورند. جغرافیا با تمرکز بر بُعد «کجا» و علوم اجتماعی با تأکید بر «چرا» و «چگونه»، امکان درک عمیقتر ساختارهای قدرت و ستم اجتماعی را فراهم میکنند. تلفیق این دو رویکرد، چارچوبی پنجمرحلهای ایجاد میکند که هدف آن تبدیل دانشآموزان از دریافتکنندگان منفعل (الگوی بانکی فریره) به کنشگران آگاه، نقاد و مسئولیتپذیر است. فریره با تمرکز بر توانمندسازی و نقد ساختارهای اجتماعی و هابرماس با تأکید بر گفتوگوی عقلانی و مشروعیتبخشی جمعی به تصمیمات، مکمل یکدیگر عمل میکنند. در نهایت، این مدل آموزشی، فرایند یادگیری را از یک عمل یکطرفه به فرآیندی گفتمانی، تفاهم محور و رهاییبخش ارتقا میدهد؛ فرآیندی که پیادهسازی کامل آن نیازمند تحول تدریجی و مستمر در نظام آموزشی است. |
| کلیدواژه ها |
| کنش گفتمانی، رهاییبخش، دانش و آموزش، جغرافیا، علوم اجتماعی |
| وضعیت: پذیرفته شده برای ارائه شفاهی |
